مسجد چوبی نیشابور (اوّلین و تنها مسجد چوبی دنیا)

«مسجد»: چشم‌های‌تان را ببندید و به این کلمه فکر کنید. واژه‌ی «مسجد» شما را یاد چه چیز می‌اندازد؟ شاید شما هم مثل من یاد مسجد محلّه‌ی‌تان می‌افتید یا شاید یاد صف‌های نماز جماعت، یا رحل‌های قرآن یا چای توی استکان کمر باریک؛ امّا در کشور ما مسجدی وجود دارد که در عین شباهت به مسجد‌های دیگر، در جهان شبیه آن وجود ندارد. یک مسجد شگفت‌انگیز، در یک دهکده‌ی عجیب، در نیشابور، دوست دارید با این مسجد آشنا شوید؟
 

فقط چوب و میخ

شاید تا امروز کم‌تر کسی اسم «مسجد چوبی نیشابور» را شنیده باشد، یک مسجد کاملاً چوبی. سقف مسجد، دیوارها، پلّه‌ها، کف مسجد، مناره‌های چشم‌نواز و هر چیز که به این مسجد مربوط است از چوب درست شده، از چوب درختان مختلف، انواع کاج‌ها، اشن، سپیدار، گیلاس، گلابی، زبان گنجشک، گردو و توت همراه میخ و پیچ تنها مصالح ساخت این مسجد زیبا هستند.
 

معماری یک ایرانی هنرمند

معمار این مسجد، یک اروپایی یا یک کره‌ای نیست. این مسجد جذّاب و چشم‌نواز هنر دست یک مهندس ایرانی‌ است، مرحوم مجتهدی که مهندسی عمران خود را از دانشگاه برکلی کالیفرنیا گرفته بود، دهکده چوبی نیشابور را بر مبنای گرایش تخصّصی‌اش (سازه‌های مقاوم در برابر زلزله) بنا نمود و نخستین مسجد چوبی ایران و جهان را در این دهکده زیبا و دیدنی احداث کرد. بله! می‌شود رفت توی قلب آمریکا درس خواند، به وطن خود بازگشت و اوّلین مسجد چوبی جهان را طرّاحی کرد.
 

یک مسجد خارق‌العاده

شاید فکر کنید هر کس توانایی ساخت یک مسجد چوبی را دارد؛ امّا این مسجد یک مسجد ساده و معمولی نیست،‌ می‌پرسید چطور؟ منطقه‌ای که مسجد در آن قرار دارد، پر است از موریانه؛ می‌دانید که موریانه‌ها عاشق چوب‌اند؛ امّا معماری مسجد چوبی آن‌قدر حرفه‌ای بوده که بعد از گذشت این همه سال، هیچ موریانه‌ای نتوانسته به چوب‌های آن حمله کند؛ یعنی چوب‌های استفاده‌شده در مسجد با چنان دقّتی انتخاب شده‌اند که در مقابل حشرات، باران و پوسیدگی و از همه مهم‌تر زلزله، مقاوم باشد.
 

مسجد چوبی از گذشته تا امروز

بنای اوّلیه مسجد در زمان ملّامحمد آقازاده، در سال ۱۳۲۵ گذاشته شد. در آن زمان مسجد دیوارهایی کاهگلی و سقفی چوبی داشت؛ با گذر زمان، ساختمان مسجد به دلیل عدم توجّه و رسیدگی تخریب شد. در سال ۱۳۸۷ با همّت مهندس مجتهدی، نوه‌ی ملّامحمد، مسجد جدید به مساحت ۲۰۰ متر مربع ساخته شد؛ ساخت این مسجد حدود دو سال طول کشید و از چهل تُن چوب در برپایی آن استفاده شده است. محل اتّصال گل‌دسته به سقف، دریچه‌ای قرار دارد که مانند یک کانال تهویه در تابستان‌ها هوای گرم داخل مسجد را به بیرون و هوای تمیز را از راه بادگیر مخصوصی که در سقف بنا تعبیه شده است، به داخل مسجد هدایت‌ می‌کند. این است هنر دست مردان ایرانی.
 

یک دهکده‌ی چوبی تمام‌عیار

اگر قصد داشتید به مشهد سفر کنید، حتماً از پدر و مادر خود بخواهید شما را به نیشابور هم ببرند، قول می‌دهم قدم زدن در مسجد چوبی، شما و والدین‌تان را شگفت‌زده می‌کند؛ چون کابینت‌ها، دیوارها و حتّی سینی‌های آبدارخانه‌ی این مسجد، چوبی است. شش کتیبه از آیات قرآنی بر دیوارهای بیرونی و هفت کتیبه بر دیوارهای درونی با قاب‌هایی از چوب درختان گردو و توت مسجد را به شکلی چشم‌نواز، به نام و کلام جلاله‌ی الله مزیّن کرده و هر یک از درهای مسجد دو لنگه دارد و روی هریک نُه عدد گل میخ از جنس برنج به عنوان تزئین به کار رفته است. جالب‌تر از همه‌‌ی این‌ها این‌که مسجد چوبی نیشابور، در یک دهکده‌ی چوبی قرار داردد؛ یعنی شما با یک شهر کوچکِ چوبی روبه‌رو هستید، به‌جز مسجد، موزه و کتاب‌خانه، رستوران، فروشگاه، نانوایی و سوئیت‌ها و آلاچیق‌های چوبی هم وجود دارد و در تمام کوچه‌وپس‌کوچه‌های آن عطر چوب به مشام‌ می‌رسد.


خانه‌ی چوبی خدا

مسجد چوبی هر ساله میزبان گردشگران ایرانی و خارجی است. یک مسجد اسلامی با معماری خارق‌العاده که پیکر خالق خود را هم در خود جای داده و  دو مناره‌ی آن سه بار در روز، آمدن وقت سخن با خدا را یادآوری‌ می‌کنند.


منبع: مجله باران